دلايل افزايش قيمت محصولات ايران خودرو
در ماه‌هاي اخير بازار خودرو التهابات زيادي را تجربه کرده است و قيمت محصولات ايران خودرو روند صعودي پيدا کرده است. عوامل افزايش قيمت روز خودرو را مي‌توان به طور کلي به عوامل سمت تقاضاي بازار خودرو و عوامل سمت عرضه آن، افزايش قيمت ارز در چند ماه اخير، موضوع دوم افزايش تعرفه خودروهاي وارداتي و همچنين بسته شدن سايت ثبت سفارش واردات خودرو در برخي از ماه‌هاي سال گذشته و امکان توقف توليد خودروهاي داخلي مانند پرايد و پژو ??? تقسيم کرد. بعد از اعلام بسته بانک مرکزي براي مديريت بازار ارز و خروج صنعت خودروسازي کشور از ليست دريافت‌کنندگان ارز ???? توماني، به نوعي افزايش قيمت خودرو در بازار خودرو کليد خورد. در اين بين صنعت خودروسازي کشور از يکسو براي تامين مواد اوليه و قطعات وارداتي مورد نياز قادر به دريافت ارز دولتي نيستند و بايد براي تامين ارز به سراغ بازار دوم ارزي و نرخ توافقي بروند و از ديگر سو دولت با افزايش قيمت محصولات داخلي مخالفت مي‌کند و همچنان روي قيمت‌هاي اعلام شده توسط شوراي رقابت که در خردادماه گذشته اعلام شد، اصرار مي‌ورزد. همين مساله شائبه کاهش عرضه توسط خودروسازان داخلي را قوت بخشيده به‌طوري‌که به‌نظر مي‌رسد اين اقدام طي چند ماه جاري، بازار خودرو را متلاطم کرده است و موجب شده است قيمت محصولات ايران خودرو در بازار آزاد افزايش چشمگيري داشته باشد.
واکنش مردم و دولت به افزايش افزايش قيمت محصولات ايران خودرو
مسئولان صنعت خودروسازي کشور براي برون‌رفت از اين چالش، بعد از اعلام بسته جديد ارزي دولت، اقدام به رايزني با وزارت صنعت کردند تا بتوانند از اين طريق مسير آزادسازي قيمت خودرو را هموار کنند قيمت محصولات ايران خودرو افزايش خواهد داشت. آن‌طور که در خبرها آمده وزارتخانه با آزادسازي قيمت خودرو موافق است. در اين ارتباط مشاور وزير صنعت در بخش خودرو در نشست قطعه‌سازان طي هفته جاري اعلام کرده بود که وزارتخانه با آزادسازي موافق است و در اين ارتباط نامه‌اي از سوي دو خودروساز بزرگ کشور در اختيار رئيس‌جمهور قرار گرفته است؛ به‌طوري‌که در اين نامه تقاضاي آزادسازي قيمت محصولات ايران خودرو مطرح شده است. اما آنچه مشخص است با توجه به شرايط فعلي اقتصادي کشور، بايد شخص رئيس‌جمهور در اين ارتباط تصميم‌گيري کند. البته بايد به اين نکته هم توجه کرد که چنانچه رئيس‌جمهوري با آزادسازي قيمت خودرو موافقت کند، چالش ديگري که پيش‌روي زنجيره خودروسازي کشور قرار مي‌گيرد، کاهش تقاضا به‌دليل افزايش قيمت خواهد بود. در اين زمينه برخي دست‌اندرکاران بازار نيز معتقدند همان طور که در شرايط فعلي برخي مصرف‌کنندگان عادي به‌دليل افزايش قيمت‌ها توان خريد خودرو ندارند و به نوعي از بازار خارج شده‌اند، با توجه به اينکه حاشيه بازار با آزادسازي قيمت‌ها از ميان مي‌رود، جذابيت بازار براي سرمايه‌هاي سرگردان هم از ميان مي‌رود و خودروسازان با بحران مشتري و خريدار روبه‌رو خواهند شد.
مشابه شرايط فعلي در بازار خودرو، در سال‌هاي ???? و ???? رخ داد. در آن زمان افزايش قيمت پرايد از حدود ? ميليون تومان در سال ???? به حدود ?? ميليون تومان در سال ???? بحث داغ محافل مختلف شده بود. شرايط فعلي با آن زمان از چند بعد شباهت دارد که مهم‌ترين شباهت آنها افزايش نرخ ارز است که در هر دو دوره رخ داده است. در آن زمان نيز بحث‌هايي مانند نقش سازمان حمايت از مصرف‌کنندگان و توليدکنندگان و پس از آن شوراي رقابت در جلوگيري از افزايش قيمت، تعرفه بالاي خودرو و عدم‌رقابت ميان توليدکنندگان داخلي و خارجي و کيفيت پايين خودروهاي داخلي مطرح بود. علاوه‌بر آن، در آن زمان تحريم خودروسازان داخلي و قطع ارتباط آنها با خودروسازان فرانسوي و کره‌اي و عدم‌دسترسي مستقيم به قطعات مورد نياز براي توليد خودرو نيز دليل ديگري بود بر افزايش قيمت خودرو که در حال حاضر با خروج آمريکا از برجام ممکن است اين شرايط مجددا تکرار شود.
افزايش قيمت محصولات ايران خودرو به دليل ناهمگوني عرضه و تقاضا
به گزارش روزنامه اقتصادي فرصت امروز افزايش قيمت خودرو را مي‌توان به دلايل سمت عرضه و دلايل سمت تقاضا تفکيک کرد. در ابتدا به دلايل سمت عرضه مي‌پردازيم. همان‌طور که گفته شد فعالان بازار معتقدند که آنچه طي هفته اخير سبب نوسانات بازار خودرو شده، عدم‌تزريق خودرو از سوي خودروسازان به بازار است. مهم‌ترين عامل در سمت عرضه، افزايش نرخ ارز از نيمه سال ???? به بعد است که کماکان نيز ادامه دارد. اگرچه خودروسازان داخلي بخش بزرگي از قطعات را در داخل توليد مي‌کنند، اما بسياري از خودروهاي ساخت داخل، عمدتا مونتاژ هستند؛ بنابراين ارزبري بالايي دارند. حتي خودروهايي نيز که درصد بالايي از قطعات آنها در داخل توليد ميشوند نيز به قطعات وارداتي نياز دارند. علاوه بر قطعات که به‌طور مستقيم بر هزينه‌هاي توليد اثر دارند، دستگاه‌هاي مورد استفاده در خطوط توليد، مواد اوليه و برخي از خدمات مورد استفاده در چرخه توليد وارداتي هستند که اين امر بر افزايش قيمت خودرو تأثير دارد. بنابراين بخشي از افزايش قيمت از سمت عرضه ناشي از افزايش هزينه توليد است. از سوي ديگر، اگرچه افزايش قيمت ارز موجب افزايش قيمت کالاهاي وارداتي مي‌شود، اما به هر حال با يک وقفه کوتاه به‌صورت تورم حتي کالاهاي توليد داخل را نيز متاثر مي‌کند. به همين دليل تورم عمومي حاکم بر اقتصاد کشور که انتظار مي‌رود در سال‌جاري به‌دليل افزايش نرخ ارز بيش از سال گذشته باشد نيز بر هزينه‌هاي توليد اعم از دستمزد، اجاره و خدمات مورد استفاده در چرخه توليد اثرگذار است.
افزايش قيمت محصولات ايران خودرو منشا تقاضا نيز داشته است. مهم‌ترين عامل، افزايش نرخ ارز است. بر اساس تجربيات تاريخي، در اقتصاد ايران همواره شوک‌هاي ارزي با افزايش قيمت بسياري از کالاها، خصوصا کالاهاي سرمايه‌اي مانند خودرو و مسکن همراه بوده است. طبيعتا مصرف‌کنندگان انتظار دارند با توجه به افزايش قيمت ارز، قيمت خودروهاي داخلي نيز افزايش يابد. از اين رو خريد خود را زودتر انجام مي‌دهند تا با افزايش قيمت روبه‌رو نشوند. اين موضوع خود افزايش تقاضا و افزايش قيمت را نيز در پي دارد. از سوي ديگر، بخشي از تقاضا براي خودرو را نيز بايد ناشي از تلاش براي کسب سود ريالي ناشي از افزايش قيمت ارز از طريق بازار خودرو دانست. به اين صورت که برخي به جاي اينکه با خريد دلار و سفته‌بازي در بازار ارز از افزايش نرخ ارز سود ببرند، با خريد کالاهايي مانند خودرو با يک وقفه سود ناشي از افزايش نرخ ارز را در افزايش قيمت خودرو کسب مي‌کنند. اين موضوع سبب مي‌شود در زمان‌هايي که انتظار افزايش نرخ ارز وجود دارد يا در هنگام افزايش نرخ ارز، بازار خودرو با يک وقفه چندماهه متاثر شده و تقاضاي خودرو نيز افزايش يابد.
در کنار اين عوامل سمت عرضه و تقاضا، عواملي مانند امکان توقف توليد خودروهاي داخلي مانند پرايد و پژو ??? نيز در اين ميان نقش دارند. براساس اعلام سازمان ملي استاندارد، تمام خودروهاي توليدي در داخل از ابتداي زمستان ?? بايد استانداردهاي ?? گانه اين سازمان را پاس کنند و خودروهايي که قادر به محقق کردن اين امر نشوند، ديگر مجوز توليد نخواهند داشت و براي هميشه از چرخه توليد خودروسازان خارج خواهند شد. اين امر با توجه به عدم جايگزيني خودروهاي مذکور با خودروهايي با کلاس قيمتي مشابه در بازار سبب افزايش قيمت در بازار خودرو خواهد شد که مي‌تواند بر انتظارات قيمتي فعالان در بازار خودرو اثر گذاشته و پيشاپيش با خريد خودرو سعي در پوشش ريسک ناشي از افزايش قيمت داشته باشند.
افزايش قيمت محصولات ايران خودرو و به دليل افزايش قيمت خودروهاي وارداتي
دليل دوم افزايش تعرفه خودروهاي وارداتي و همچنين بسته شدن سايت ثبت سفارش واردات خودرو در برخي از ماه‌هاي سال گذشته بود که افزايش قيمت خودروهاي وارداتي را سبب شد. اين افزايش قيمت سبب شده است که خودروسازان داخلي نيز قدرت مانور بيشتري در بازار براي افزايش قيمت پيدا کنند؛ چراکه افزايش فاصله بين قيمت خودروي داخلي و خارجي فارغ از تفاوت کيفيت آنها اگر از يک درصدي بيشتر شود، سبب مي‌شود خودروساز داخلي زمينه را براي افزايش قيمت فراهم ببيند و با ابزارهايي که در کنترل بازار خودرو در اختيار دارد، فشار را بر نهادهايي مانند شوراي رقابت براي افزايش قيمت بيشتر کرده و مجوز افزايش قيمت را بگيرد، و در نتيجه شاهد افزايش قيمت محصولات ايران خودرو باشيم.
پيش فروش محصولات ايران خودرو راهي براي کاهش التهاب بازار
بررسي‌ها نشان مي‌دهد در حداقل ترين حالت ممکن اختلاف قيمت ?? ميليوني براي خودروي پرايد بين نرخ فروش کارخانه محصولات با مظنه خريد و فروش در بازار وجود دارد که اين اختلاف براي برخي خودروها تا ??? درصد قيمت کارخانه‌اي خودرو نيز مي‌رسد. بنابراين با توجه به آماري که مديران خودروسازي از ميزان تمايل مردم - عمدتا دلال‌ها - به خريد خودرو از اين شيوه پيش‌فروش دارند، به راحتي مي‌توان متصور بود در صورتيکه برنامه‌ريزي درستي براي ورود اين ميزان خودرو به بازار صورت نگيرد، همچنان قيمت بازار خودروها بالا بوده و در اين ميان تنها خريداران سود مي‌کنند. در نظر گرفتن سازوکار اطمينان بخشي که مشخص کند محصول به دست مصرف کننده نهايي و کسي که واقعا به آن نياز دارد رسيده و در اين بين دلالان و واسطه‌ها حذف ميشوند، مهم‌ترين کاري است که بايد در زمان پيش فروش انجام بگيرد.گرچه اقداماتي که در شرايط فروش خودروسازان ذکر شده، خوب است اما بازهم هيچ تضميني وجود ندارد و در عين حال راه‌هاي بسياري وجود دارد که دلالان خودروها را خريده و احتکار کنند تا با قيمت بالاتر به دست مصرف کننده برسانند. به عنوان نمونه استفاده از کد ملي ديگران براي خريد محصول، همانگونه که تاکنون بارها اتفاق افتاده و امري معمول در ميان دلالان است مي‌تواند به راحتي شرط اصلي اين شيوه فروش را دور بزند. نکته جالب توجه اينکه با وجود شرايط سخت ثبت‌نام و عدم موفقيت قشر زيادي از متقاضيان خريد خودرو، درنهايت عده‌اي موفق شده‌اند تعداد زيادي خودرو ثبت‌نام و پيش‌خريد کنند. بديهي است اين امر شائبه وجود رانت در بازار خودرو را تقويت مي‌کند.